Boekenkast in Roemenië | Bibliotheca “Sanctus Ladislaus” — III

Kerstmis is nakende. Een tijd van onder andere dingen geven en dingen ontvangen. Om meer specifiek te zijn: ik heb mijzelf voor de kerst een boek cadeau gedaan. Als voormalig spotter heb ik nog steeds een zwak voor vliegtuigen. In Roemenië volg ik derhalve regelmatig de site romanian-spotters.forumer.ro alwaar allerhande prachtige informatie te vinden is, maar ook prachtige opnames van Roemenië door de ogen van een piloot gezien.
Zo stuitte ik twee weken geleden op een vooraankondiging van een uitgave waarvan de titel mij intrigeerde: De era van de helden weer doen opleven. Persoonlijke verliezen en militaire straaljagers uit Roemenië in de periode 1952–2012.

Ionescu, Alin C. Eroii erei reactive. Pierderile de personal și aeronave militare cu motor reactiv din România în perioada 1952 – 2012. București 2014. 49 lei.

Een boek over ongelukken met straaljagers. 421 bladzijden met 285 ongelukken en analyses. Dat moge een groot aantal lijken, maar zeker in de beginfase van het vliegen met straaljagers vielen deze regelmatig naar beneden — iets wat de auteur zeer terecht opmerkt, dat dit niet zo zeer een keuze was op basis van beschikbare technieken, maar meer een politieke keuze. Ook in Nederland, daar ging bij voorbeeld de helft verloren bij crashes van de Gloster Meteors in de jaren vijftig... 
De titel in het Roemeens — Eroii erei reactive. Pierderile de personal și aeronave militare cu motor reactiv din România în perioada 1952 – 2012 — laat een aantal gelaagdheden zien die meteen een paar voetnoten opleverden omtrent de keuzes die ik maakte bij die vertaling. “Eroii erei” klinkt mooierder dan “De era van de helden” — de vertaling mist de alliteratie en de assonantie, mist daarbij de klankverbinding “erei” naar “reactive”. Het laatste woord heb ik vertaald met “weer doen opleven”, maar het “reactive” heeft ook een dubbele laag naar “motor reactive” in de ondertitel. Straaljagers beschikken over een reactiemotor, een leeglopend opgeblazen ballonnetje trouwens ook.
Uit de titel spreekt passie. Uit het voorwoord van de auteur wordt die passie al snel duidelijk. Als tiener leest hij in op 14 april 1993 een berichtje in de krant over een botsing van twee MiG’s 21 boven het dorp Sprâncanata in het district Olt.

Zaak_227 — 13 april 1993
De eerste botsing tussen twee vliegtuigen na 1989 betrof twee supersonische jagers met deltavleugels, een Mig–21 UM, bestuurd door luitenant–colonel Ion Deaconescu (piloot–instructer) en leerste luitenant Aurelian Popa (leerling–vlieger) en een MiG–21 MF, gevlogen door majoor Ștefan Calcișcă. [...]
[Uit: Eroii erei reactive, pp 248]

Als liefhebber van de luchtvaart was dit voor hem een mokerslag. Hij raakte geïnteresseerd in het leven van straaljager piloten. Twintig jaar lang schreef hij aan dit boek. Eigenlijk bevat het boek een voorwoord en een naschrift. Het voorwoord heeft als datum 27 december 2013, het naschrift 29 augustus 2014 — wat bleek, de auteur is nog een jaar bezig geweest met het schaven en schrappen. Voor mij een teken van een waarlijk schrijver die weet hoe het hoort.

Waar ik wat minder over te spreken ben is de typografie, het boek is opgemaakt in Word.Er is niet gelet op aan– en afspatieringen, mede daardoor krijgt de broodtekst leestechnisch de modaliteit van beton.
De omslag daarentegen vind ik wel mooi. Hoewel ik nog niet echt weet wat het rode object moet voorstellen — wellicht dat ik er lezenderwijs achter ga komen.

Het boek kostte mij 60 lei — 11 lei meer, omdat het onder rembours hier ter dorpe werd gebracht.

De prijs ten volle waard! Het boek is gesigneerd door de auteur. Daarnaast waren bij het boek een passende bladwijzer en een kalendertje. De collectie Aripi Argintii — Zilveren Vleugels — mag wat mij betreft nog veel meer titels gaan bevatten!

Want, tsja, door mijn verhuizing uit Nederland is mijn gehele collectie luchtvaartboeken, op vijf titels na, naar mijn broer gegaan. Zodat hij en mijn neefjes er nog plezier van kunnen hebben. Spijt heb ik er niet van, want ook hier kan ik — en minder manisch — een nieuwe collectie opbouwen.

Zwakhals, W. (samensteller). Dutch wrecks and relics. 3e druk. Rotterdam. 1984.
Udet, Ernst. Mijn leven als vliegenier. Amsterdam. 1944.

De uitgave met Nederlandse vliegtuigwrakken en -relieken heb ik meeverhuisd, omdat in de kelder in Zutphen ik nog een vliegtuigdeur had staan die ik eigenlijk had willen meenemen om er een deur van het kippenhok van te maken of iets van soortgelijke aard. Helaas wegens plaatsgebrek is het daar niet meer van gekomen. Dus ik zal niets schrijven over hoe mijn broer en ik tijdens een nachtelijke tocht in Nijmegen bij een sloper een vliegtuig — Aermacchi AL–60B.2, c ⁄ n 71 ⁄6251 — zagen staan en dachten: ‘hebbes’. Ge moogt concluderen dat dit boekje eigenlijk overbodig is geworden.
De tweede uitgave die ik meegenomen heb hier naar toe is de autobiografie van de Duitse vliegenier Ernst Udet die in 1941 zelmoord pleegde. Hetgeen door de Duitse propaganda versluierd werd als zijnde een ongeval tijdens een testvlucht. Deze uitgave in vertaling van de Volksche Uitgeverij Westland heb ik meegenomen om eindelijk eens te gaan lezen. En tevens te genieten van de schoonheid van deze uitgave.

Naast deze twee Nederlandse uitgaven heb ik tijdens de verhuizing ook drie Roemeense uitgaven weer mee teruggenomen.

Firoiu, V[asile], Amazoanele cerului. București. 1980.

Mijn eerste Roemeense vliegtuiggerelateerde uitgave die ik ooit aanschafte. Wanneer dat “ooit” was weet ik niet meer, maar op de achterzijde heb ik een stickertje laten zitten met het opschrift “17.000 lei”. Gemakshalve ga ik maar uit van een aanschafwaarde van een twee euro.
Het boek behandelt op een meer dan daar socialistisch–bombastische wijze de vrouwelijke component in de Roemeense luchtvaart. Bevat verder wat foto’s en ik hoop dat door de hoeveelheid hout die in het papier verwerkt zit dit boek de volgende eeuw kan halen.
Doet mij tevens even denken aan een documentaire [Roemeens gesproken, zonder ondertiteling]die ik ooit zag over het Witte Eskader, ambulancevliegtuigen die onder andere door vrouwen gevlogen werden.
Over de auteur niet veel kunnen vinden, behalve dat hij meerdere luchtvaarttitels op zijn naam heeft staan. De schrijver van het voorwoord, Nicolae Florin Zăgănescu is wat meer [vertaling via google, om een indruk te krijgen] bekender.

Rus, Iosif et al. Aripi Românești. z.p. ⁄ z.j.

Een prachtig fotoboek in twee talen — Engels en Roemeens — over de Roemeense luchtvaart, uitgegeven door twee instanties, eentje die zich bezighoudt met het propageren van de geschiedenis van de Roemeense luchtvaart en de Roemeense Luchtvaart Stichting.
De omslag is tamelijk intigrerend — ik snap nog steeds niet waarom “âne” zo uit het blauw moet springen. Er zal vast wel over nagedacht zijn. Althans iets dergelijks dacht ik altijd als er weer een of andere manager met een volslagen idioot idee over vormgeving toch zijn of haar wil wilde doordrijven.
De schrijver, Iosif Rus, was tussen 1986 en 1990 de commandant van de Roemeense luchtstrijdkrachten.

Gudju, Ion et al. Constructii aeronautice romanesti 1905 - 1970. București. 1970.

Dit boek, uitgegeven door de Militaire Uitgeverij, beschouw ik als een topper in mijn bescheiden verzameling luchtvaartboeken. Van de Vuia No. 1 uit 1905 tot en met de IAR 823 uit 1970 beschrijft het alle Roemeense vliegtuigontwerpen. Een prachtig naslagwerk.
De uitgeverij bestaat nog steeds en heeft als slogan: ‘bewapen je met boeken!’, een waarachtig mooie slogan vind ik.