Een verhandeling over het verschijnsel haiku beginnen met een foto? Dat kan. Deze foto is van rond 1984. Introductieperiode van studenten Nederlands die hun studie Nederlands zouden gaan aanvangen aan de Katholieke Universiteit Nijmegen. In 1986 werd ik gevraagd in een dergelijke introductieperiode workshops te gaan verzorgen. Mijn literaire vaardigheden schenen te zijn ontdekt en ik zou een welkome aanvulling kunnen zijn voor beginnende studenten.
Ik accepteerde. Ik koos voor de dichtvorm haiku. Een van de moeilijkste dichtvormen — naast de ballade en kreeftdicht. Ik schreef niet bijster veel haiku's in die tijd, maar had me wel verdiept in de materie. Ik wilde mij verdiepen in de essentie van een haiku en die verdieping met alle liefde en plezier overdragen aan anderen.
Vier jaar lang heb ik workshops haiku's gegeven. Bij het begin van de workshop smeet ik altijd een bord kapot. Ik vroeg de deelnemers dan wat ze zagen. Een bord dat kapot werd geslagen. Scherven. Een te reconstrueren bord. Geen idee. Dat waren altijd de antwoorden.
Ik legde uit dat de scherven in het nu zijn, scherven kunnen zijn, maar eveneens een beschrijving van het bord dat ze ooit eens waren. De essentie van een haiku. Een moment in het nu beschrijven op basis van de scherven — misschien komt er weer een bord te voorschijn, maar dat hoeft niet.
Maar, dan zij ik dat het uit de scherven te reconstrueren bord wel mijn voorkeur heeft. En. Dat je in die reconstructie aan beperkingen bent gebonden. Woorden uit het verbuigingslijstje van ‘hebben’ en ‘zijn’ zijn afkeurenswaardig. Eigenlijk in het algemeen het gebruik van werkwoorden in welke verbuiging dan ooit. Vergeet ook de lidwoorden. Bepaald of onbepaald. Vergeet ook de interpunctie — een haiku is een moment in het continuüm, een interpunctie verstoort. Punt. Uit. Klaar. Een ander te vermijden dansorkest in een haiku is de ‘ik’ of een verwijzing ernaar. Het geschapen beeld is het belangrijkste in een haiku.
Ik kwam laatst dit tegen, iemand die meende een haiku te hebben geschreven:
Narcissus’ ego
een zichzelf bewuste ziel
oneindig dolend
De verwijzing naar een ‘ik’, de lidwoorden en de werkwoordsverbuigingen. Maar vooral het ontbreken van een op te kunnen roepen beeld.
Gelaagdheid is derhalve ook essentieel in een haiku, eigenlijk in elke vorm van poëzie. Wat zit er achter de woorden, welk beeld wordt er opgeroepen? In bovenstaand voorbeeld ontbreekt alles dat alles.
Ik ben me er van bewust dat velen een haiku schrijven zoals in bovenstaand voorbeeld. Maar getalsmatigheid zegt me helemaal niets als het om de puurheid van een haiku gaat.
Ik accepteerde. Ik koos voor de dichtvorm haiku. Een van de moeilijkste dichtvormen — naast de ballade en kreeftdicht. Ik schreef niet bijster veel haiku's in die tijd, maar had me wel verdiept in de materie. Ik wilde mij verdiepen in de essentie van een haiku en die verdieping met alle liefde en plezier overdragen aan anderen.
Vier jaar lang heb ik workshops haiku's gegeven. Bij het begin van de workshop smeet ik altijd een bord kapot. Ik vroeg de deelnemers dan wat ze zagen. Een bord dat kapot werd geslagen. Scherven. Een te reconstrueren bord. Geen idee. Dat waren altijd de antwoorden.
Ik legde uit dat de scherven in het nu zijn, scherven kunnen zijn, maar eveneens een beschrijving van het bord dat ze ooit eens waren. De essentie van een haiku. Een moment in het nu beschrijven op basis van de scherven — misschien komt er weer een bord te voorschijn, maar dat hoeft niet.
Maar, dan zij ik dat het uit de scherven te reconstrueren bord wel mijn voorkeur heeft. En. Dat je in die reconstructie aan beperkingen bent gebonden. Woorden uit het verbuigingslijstje van ‘hebben’ en ‘zijn’ zijn afkeurenswaardig. Eigenlijk in het algemeen het gebruik van werkwoorden in welke verbuiging dan ooit. Vergeet ook de lidwoorden. Bepaald of onbepaald. Vergeet ook de interpunctie — een haiku is een moment in het continuüm, een interpunctie verstoort. Punt. Uit. Klaar. Een ander te vermijden dansorkest in een haiku is de ‘ik’ of een verwijzing ernaar. Het geschapen beeld is het belangrijkste in een haiku.
Ik kwam laatst dit tegen, iemand die meende een haiku te hebben geschreven:
Narcissus’ ego
een zichzelf bewuste ziel
oneindig dolend
De verwijzing naar een ‘ik’, de lidwoorden en de werkwoordsverbuigingen. Maar vooral het ontbreken van een op te kunnen roepen beeld.
Gelaagdheid is derhalve ook essentieel in een haiku, eigenlijk in elke vorm van poëzie. Wat zit er achter de woorden, welk beeld wordt er opgeroepen? In bovenstaand voorbeeld ontbreekt alles dat alles.
Ik ben me er van bewust dat velen een haiku schrijven zoals in bovenstaand voorbeeld. Maar getalsmatigheid zegt me helemaal niets als het om de puurheid van een haiku gaat.
RSS Feed
