SVVHDB — RO CLXIX

Feestdagen in Roemenië, als Kerstmis en Pasen, zijn altijd prachtig hier — meer tradities en meer mensen die weten waar het met Kerst en Pasen eigenlijk om draait.
Afgelopen zondag en maandag was het Pasen. Veel voorbereidingen en veel avonturen wederom. Om te beginnen met de avonturen. Elke maandag  — en woensdag en vrijdag — kopen we melk bij Vasile, die ook bekend staat als Ciuli —iemand behept met kleine oortjes, en Ildikó.

Intermezzo
De oudste Ildikó was de laatste vrouw van Atilla de Hun. Zij stierf in 453 na Christus tijdens het vieren van haar huwelijksfeest. Ze kreeg een hevige bloedneus en stikte tot ze dood was. Atilla stierf ook tijdens dat feest, vermoedelijk omdat–ie zich te pletter had gezopen.
De namen Atilla en Ildikó zijn zeer populair onder Hongaren. Etymologisch zijn beide namen van Gotische oorsprong — Atilla betekent vadertje en Ildikó betekent strijdster.

Isza was bezig met het bereiden van eten, omdat later in de middag de kinderen zouden komen. Alzo ging ik met de auto naar het centrum van het dorp. Zoals gewoonlijk werd ik binnen genood. Paasgewijs kreeg ik lekkere zoete hapjes en Ciuli liet blijken plezier aan mijn bezoek te ondervinden, omdat hij eindelijk iemand had om mee te discussiëren over de aanstaande oorlog met Noord–Korea.
Hij bood me een glas wijn aan, maar ik weigerde — immers het was nog maar tien uur in de uchtend.
Na een half uur van fris, zoete hapjes en een goed gesprek en Ildikó met parfum te hebben besproeid, stapte ik weer naar buiten.

PSU — Persoonlijke StandaardUitrusting — op Tweede Paasdag

Dat mannen vrouwen besproeien met parfum is een traditie in deze contreien op Tweede Paasdag en de dag erna. Gelukkig heb ik tegenstelling tot mijn mededorpsbewoners die in he gemeen vrij goedkope deodorant gebruiken, een flesje in de vorm van een sigaar van het merk Cuba Xenium — een voorwaar aangename lucht. Een parfum die ik trouwens mijn broer kreeg toen ik mij hier vestigde.

Bij het in de auto stappen zag ik een Logan MPV van de Politie langsrijden. Dat is niet de auto van de plaatselijke koddebeier dacht ik nog, want die heeft een Dacia Logan.
Ik vervolgde mijn weg, het dorp uit, richting Idrifaia. Isza had sigaretten nodig en daar alle toko's in het dorp dicht waren...
Na een honderdtal meters zie ik die MPV stilstaan met drie auto's erachter. Politieagent laat mij ook stoppen. Blazen geblazen. Nog nooit was me dit overkomen in mijn dorp. Maar ja, Paasdagen, tijd van de jacht op wat handgeld voor de gemiddelde politieagent hier... Zoals echter reeds vermeld in een Microschets was ik volkomen clean. Dat blazen was me trouwens nog een gedoe; door mijn hartproblematiek heb ik toch wat minder longvermogen — drie, vier keer moest het opnieuw... Wat ik er wel aan over heb gehouden is een gebruikt mondstukje. Ach, Kees heeft er weer een speeltje bij.

Kees ontmoet Quark.

---

IJzerbus komt zo

Pasen is trouwens een heel ander feest qua voorbereidingen dan Kerstmis. Komt door het jaargetijde. Vroeg in de maand wordt er al begonnen met de Paasschoonmaak. Rondtrekkende zigeuners weten dit, want om de drie dagen kwam er wel een busje langs met zigeuners uit Sălaj of Prahova — van ver dus — om oud ijzer op te halen. Dat kwam goed uit. Te veel oud ijzer in de schuur waar we toch niets meer mee deden — zoals onze oude vuilnisbakken waar de bodem van was doorgeroest, zinken dakgootresten, nodeloze ijzeren pijpen resten en wat dies meer zij. Geld kregen we er niet voor van de zigeunerin, maar ze wilde wel ruilen tegen geëmailleerde pannen. Twee wel te verstaan. Voor Isza was dat natuurlijk te weinig — gelijk had ze, want we hadden best een redelijke hoeveelheid oud ijzer verzameld. Uiteindelijk leverde het drie pannen op. Twee voor Kinga, want ja, zo veel keukengerei heeft die nog niet en een mooie geëmailleerde schaal met twee handvaten; die hebben we zelf gehouden.
Na de ruil kwam de zigeunerin wel vijf keer terug, of we ook aardappelen hadden, bonen, ingemaakte augurken, zure kool of oude accu's... ...dat was in werkelijkheid vier keer "ja" en een keer "nee", maar uitgesproken was het vijf keer "nee". Isza zei me dat als we een keer "ja" hadden gezegd, ze de volgende drie, vier dagen steeds terug zou komen.
Ze had gelijk, het bewuste busje van "onze" opkopers uit Sălaj heb ik die hele week nog in het dorp en de ons omringende dorpen gezien...

Nog een bus die stopt

In de periode voor Pasen is het ook de tijd dat er een begin wordt gemaakt met de moestuin. De zestien are land achter het huis dat we willen gebruiken voor maïs is pas eind april, begin mei aan de beurt.
Op een goeie dag in de eerste week van mij — het was heerlijk zonnig — stopte om kwart voor vier de bus, waarmee Isza van haar werk terugkwam. Zoals elke dag was ze om kwart over vier uur in de uchtend vertrokken. Vijf dagen in de week, soms zelfs zes, van hard werken voor 1200 RON en voor 200RON voedselbonnen per maand.
Vol goede moed stonden een mandje rode en een mandje witte pootuien klaar om als eersten de grond in te gaan.

Isza op het punt uien te gaan poten.

Na tien minuten kwam Isza weer terug. Door het werk waren haar spieren overbelast. Het poten van de uien ging van geen meter. Niet getreurd, dan huren we gewoon iemand in. De zus van een collega van Isza werd gevonden en na twee uur, een fles mineraalwater, een koffie en 30RON waren de uien de eersten die de grond in waren gegaan.
Een weekje later kon er zaadjes de volle grond in: krulsla, amsoi, okra, wortel, pastinaak en selderij — vooral de wortel is veelgebruikt in de Roemeense keuken. Daar hadden we Tibor voor ingeschakeld.
40RON, een paar glazen bier en sigaretten verder hadden we keurige straatjes, staken en beddingen in onze tuin.

Intermezzo
Eenentwintig jaar geleden, om preciezerder te zijn, op 27 april eenentwintig jaar geleden, trouwde ik met Milia, die in 2008 mijn ex zou worden. Een huwelijk in Roemenië kent een aantal voorbereidingen van fysieke aard. Zo moet je je bloed laten keuren op AIDS en je longen op TBC.
In die tijd was er een dorpsdokter, Arpi genaamd. Op een goede dag togen Milia en ik naar Arpi om verwijsbriefjes te halen voor bloed– en longonderzoek. Een slof Kent ging mee, alsmede een fles Alexandrion. Aldus verkreeg ik een verwijsbriefje op naam van een Roemeen en derhalve hoefde ik niets te betalen, behalvie die slof en die fles.
Arpi was een gemoedelijke man, vol verhalen en kettingrokend. In zijn dossierkasten  waren altijd minstens drie flessen drank te vinden. Maar, zoals gezegd, Arpi was een gemoedelijke man.
‘Hij is uiteindelijk aan de drank gestorven,’ zei Tibor.
Even te voren had hij verteld dat hij een zoon van Arpi is: ‘Ik ben maar een halve zigeuner...’. En ik altijd maar denken dat hij het summum van een cortorar was... ...maar ja, bij nader inzien, Tibor heeft blauwe ogen.
Alsof het geheim van het dorp werd onthuld... ...na vijfentwintig jaar kom ik erachter dat Tibor een zoon van Arpi is. In de loop der tijd maar eens zien te achterhalen of dit slechts bij weinigen bekend is, algemene dorpskennis.

De boom de kennis.

Het moet gezegd, het is ons nog niet helemaal duidelijk wat voor boom op bovenstaande foto te zien is, waarschijnlijk appel. Voor het eerst is wel dat deze dit jaar in bloei staat.
Op de achtergrond zijn de staken voor de okra geplaatst. Ik hoop dat het aanslaat.

Intermezzo
Het huis op de achtergrond is van buurvrouw Erji. Het grootste deel van het jaar werkt ze in — hoe zal ik zeggen — sociale hulpverlening in Duitsland. Met het geld dat ze verdient verbouwt ze haar huis. Zo is er eind vorig jaar een nieuw dak aangebracht. Dat ik dit hier meld is om te laten zien wat voor wanprestatie haar dakarbeiders hebben geleverd. Schots. Scheef. Platen die loslieten en wapperend in de wind een behoorlijk irritant geluid maakten.
Dak is dan ook aangebracht door haar broertjes — aardige mensen, maar geen vaklui.

Het moet gezegd, op dit moment van schrijven is de sla al goed te zien, komen de sprieten van de uien op en de knoflook. Verder is te zien dat we erg veel amsoi krijgen dit jaar — met andere woorden, dat wordt nog uitdunnen. Ook de rest van de groentes komen lekker op. De tomaten, spruiten en diverse kruiden, zoals dille en rozemarijn staan nog in potten op te komen. Later zullen ze in de volle grond worden geplaatst. Immers, het kan het soms nog wat koud zijn 's nachts om die zaadjes nu al in de tuin te doen. Zonder overdrijven, gisteren en vandaag sneeuwde het zelfs — niet zo heftig als in andere gebieden in Roemenië, maar sneeuw is sneeuw.

In het dorpje Câmpuri in het județ Vrancea — 20 april 2017,
waar goede vrienden Bart en Gina wonen (© Bart via Facebook)

Volgende week of zo gaan we naar Gănești om stekjes te kopen — augurken, spaanse peper en paprika's. Als de tuin helemaal vol is zal het het een kwestie zijn van schoffelen, zodat het onkruid onze plantenkindjes met rust laat.

Ondanks fysieke malheur waarmee we kampen, wil dat niet zeggen dat we niets meer kunnen. Een plank van een versleten bedbank en een flinke tak. Met de decoupeerzaag de tak recht gezaagd en van de bast ontdaan. Twee grote fittingen aan de ijzeren pijpen van het achterterras vastgemaakt als steun voor de plank en onder het midden van de plank de flinke tak geplaatst. Klein stukje huisvlijt waar het terras ook weer beter van wordt.

Met al die Paasvoorbereidingen gaan de normale bezigheden ook gewoon door, zoals met Tant Mariora naar de grote stad gaan om haar pensioen uit de flappentap te halen. Gelukkig was haar pensioen de vrijdag voor Pasen — niet voor niets Goede Vrijdag — al binnen, wat eerder dan normaal gesproken. Ook het salaris van Isza was al gestort. Evenwel, ik ga nooit meer op Goede Vrijdag naar de stad — een half uur in de rij wachten bij de flappentap, de Penny Market was onbereikbaar door de drukte en op de groentemarkt werd ik drie keer in de drukte verdrukt, ondanks dat ik met een stok liep — ik wil niet klagen, maar door al dat staan begon mijn linkerknie behoorlijk op te spelen, en, dan is een wandelstok een wonderbaarlijk hulpmiddel zijn. Moet alleen de neiging onderdrukken die mensen die mij omverliepen op hun bek te slaan met mijn stok.

Sfeerbeeld Târnaveni.
Strada Republicii met uitzicht op de Kerk van de Heilige Joris links.

Met gehandicaptenparkeerkaart heb ik vrijwel altijd plek — zoals te zien op bovenstaande foto zelfs pal naast een zebrapad. Voor de goede orde, een politieagent wilde me bekeuren, ik liet de kaart achter de voorruit zien en het was meteen goed. Zo langzamerhand krijg ik het idee dat ze die bebaarde man op leeftijd met een grijze Kangoo wel kennen.

Tanti Mariora met boodschappentas.
Hadewijg kijkt vanachter de gebroken voorruit mee.

Ik mis 'm nog steeds, Nea Costel — naast tanti Mariora vast gebruiker van mijn Kangoo als lokale Uber–taxi. Tanti Mariora is ook een schat, maar haar conversaties behelzen veelal niet meer het reilen en zeilen in en om haar huis, of haar kinderen wel komen met de Pasen — van de schoonzoon is het rijbewijs ingenomen wegens het overschrijden van een doorgetrokken streep en dat Tibor veel geld vraagt voor zijn arbeid. Met Nea Costel gingen de gesprekken altijd over meer grensoverschrijdende zaken, zoals het sociaal systeem in Nederland en of mijn vader een pensioen heeft.

Over misssen gesproken. Ook buurvrouw Aurica mist sinds vorig jaar haar man. In tegenstelling tot de plotselinge dood van Nea Costel, had Domnul Nelu een ziekbed van een paar weken. Evenwel, ondanks de moeilijke momenten slaat Tanti Aurica zich er goed door heen. Hoe moeilijk het ook is in je eentje een boerderij te runnen. Ook zij maakt nog wel eens gebruik van mijn diensten — mee naar de grote stad, het betalen van een rekening en zoals in de week voor Pasen, naar Kleinlasseln om twee lammeren te kopen. Immers een Pasen zonder een Lam Gods is ondenkbaar. Isza en ik hadden dit jaar geen lam gekocht, maar voor 38 RON had ik bij de slager in de grote stad een kwart lam gekocht — goed genoeg voor ons twee.
Maar zoals gezegd toog ik met Tanti Aurica naar het buurdorp om twee lammeren te kopen die ik met de Kangoo zou vervoeren.

Kleinlasseln, in het Roemeens Laslău Mic, ook wel Laslăul Săsesc
is een prachtig van oorsprong Saksisch dorp.

Het was even flink onderhandelen, maar uiteindelijk kreeg Tanti Aurica voor 9 RON per kilo de twee lammeren mee. Een week later vroeg Isza me trouwens wel hoe die konijnenkeutels achterin de auto terecht waren gekomen...

Tanti Aurica met eigen handweger in de hand...

De volgende dag ging ik nog even bij Tanti Aurica langs om het betaalbewijs van een rekening af te geven. De lammeren werden geslacht. De slachter is tevens de penningmeester van de kerk. Hij had nog een verrassing voor me. Een kwitantie van mijn jaarlijkse bijdrage aan de kerk. Gedaan op 6 januari van dit jaar. Het was inmiddels 13 april, maar naar Roemeense begrippen is dat blijkbaar bijzaak.

Hoed mijn schapen is het devies onder het wapen van het aartsbisdom Alba

Isza en ik vroegen ons wel af, wat er met die 20 RON was gebeurd. Immers ik had 100 RON gegeven... ...ook dat is naar Roemeense begrippen klaarblijkelijk bijzaak. Ach, hoe dan ook, we zijn in ieder gevl door deze bijdrage verzekerd van een plekje op de dorpsbegraafplaats. Daarbij, Isza als remonstrantse en ik als allochtoon zonder belijdend geloof hebben laten zien dat we de enige kerk in het dorp ondersteunen en daarmee ook de priester, alhoewel ik die gast een ongelooflijke idioot vind. Ik had het er nog over met Tanti Aurica, toen haar man werd begraven. De dienst voor de begrafenis, zoals die op het erf van de overleden wordt gehouden werd afgeraffeld — ik vertelde het verhaal van Tanti Anuța, de weduwe van Nea Costel. Na de begrafenis werd er in het dorpshuis een herdenkingsmaaltijd geserveerd. De priester van dienst is dan het middelpunt... ...na tien minuten was hij zonder iets te zeggen weggegaan... Ik zal te zijner tijd toch maar een testament opmaken, waarin staat dat ik er op mijn begrafenis zo luid als mogelijk mijn eigen vervaardigde begrafenis–CD moet worden afgedraaid.

Maar goed, om terug te komen op Pasen. Naast schoonmaak, tuinindeling en de dagelijkse gang van zaken — had ik al verteld dat ik mijn voet verstuikt had, en dat die met behulp van ingezwachtelde weegbree de volgende dag weer begaanbaar was? Bij deze dan:

Kleine ongemakken in de schijfjes vergankelijkheid van het dagelijkse bestaan

Terugkomen op Pasen. Naast schoonmaak, tuinindeling en de dagelijkse gang van zaken is ook een bezoek aan de kapper vereist voor de vrouw des huizes. In Idrifaia heeft Csilla een kapsalon. Haar moedertaal als etnisch–Hongaarse is Hongaars, haar Roemeens dientengevolge redelijk moeizaam. Neemt niet weg dat ze een vakvrouw is, de klant de oren van het hoofd klets en ook nog een nicht bleek van Andras, de slavendrijver van het atelier waar Isza werkt. Dat laatste vertelde Isza maar niet. Verder vertelde Csilla aan Isza dat ze mij kende — die wat oudere man met baard in zijn Kangoo.

Het resultaat

En zo kwam de dag die Eerste Paasdag wordt genoemd. Isza en ik genoten van Isza's vrije dag. Isza vooral — ze kon uitslapen. Paasontbijtje met ambachtelijk brood, eieren, asperges uit glas, ham van 15 RON per pakje — ik had weer eens niet opgelet bij de aanschaf ervan, las iets van 5 RON; ‘katja mata [bril],’ zou mijn Molukse collega vroeger bij Reesink zeggen als ik weer eens iets niet goed las...

Isza had weer een prachtig Paasstilleven gemaakt in de hal. Kersenbloesem uit de tuin. Wilgentakjes weggesneden bij de wilg van de overbuurman. Een beeldje gemaakt van vogelveertjes, dat ik 20 jaar geleden kreeg van de ouders van mijn schoonzus uit Giurgeni, Ialomița, toen die in Nederland met Pasen op bezoek waren en dat ik ter herinnering mee heb verhuisd naar hier. Dat konijntje komt uit een winkel met allerlei Deense producten in Nijmegen. Gekocht bij ons bezoek vorig jaar aan Nederland. Het mandje is gemaakt van bladeren van de maïsplant. Een collega uit Chendu maakt dit soort handwerk. Chendu staat bekend als een lintdorp met die hele straat vol met souvenirwinkels, dus klandizie zat.

Dit stilleven heb ik ook gebruikt voor onze virtuele paasgroet. Moest nog wel even dat muntje links van het eiermandje wegwerken. Dat had ik bij het fotograferen over het hoofd gezien — ‘katja mata,’ zou mijn Molukse collega vroeger bij Reesink zeggen...

Drietalig, want zo zijn we ook weer.

Het diner van die Eerste Paasdag was goddelijk. We aanschouwden het Lam Gods en het was iets met engeltjes die over je tong fietsten. Lamsbout in de oven, met wijn, honing, knoflook, wortelen en rozemarijn.

Urbi et orbi.

De Tweede Paasdag kwamen de kinderen langs. Ik had het van te voren met Isza over gehad, maar zij kende het niet — Paaseieren zoeken. Ik had een achttal beschilderde eieren verstopt in de tuin, samen met drie chocolade eieren en een Paashaas van chocola. Ik vertelde Antonia wat het plan was. Vol verwachting pakte ze mijn hand en samen liepen we de tuin. Na tien minuten kwam ze helemaal groos weer terug. Een emmer vol eieren en chocola. Volgens mij kan ik niet meer stuk bij mijn stiefkleinkind.

Over een week of twee ga ik weer wat leuks doen met haar. Dan gaan we naar de andere kant van het dorp, naar de familie Libeg. Daar mag ze dan een twee–, drietal konijntjes uitzoeken. Het konijn dat ze hier bij ons als de hare beschouwde was in december vorig jaar plotseling overleden. Ik probeerde het nog te bagatelliseren, door te stellen dat ik ter vervanging wel een olifant zou kopen. Evenwel, ik had geen rekening gehouden met de pure oprechtheid van kinderen — steeds als ze kwam, vroeg ze waar die olifant nou was.

Gelukkig ben ik gered door goede vrienden Hommo en Marie–José. Twee mensen die naar het județ Covasna  zijn verhuisd. Naar een gemeente, Ilieni, waar de moeder van Isza geboren is. een week voor Pasen kwamen ze op bezoek. Het was heerlijk weer, dus lekker kunnen barbecueën met mititei.
Ze hadden cadeautjes bij zich van onze grote vrienden Wil en Frans, onze eerste campinggasten van vorig jaar en een stel schatten van mensen!

Een pakje voor Antonia met onder andere een olifant van pluche —
ik was gered zoals gezegd.

Naast een fles rachiu uit Ilieni van Hommo en Marie–José van Frans en Wil een fles els en een fles schelvispekel. Die els, daar heb ik speciale herinneringen aan, trouwens net als de schelvispekel. Els was het laatste drankje dat ik dronk met Epco op onze laatste kroegentocht, twee weken voordat hij overleed. In Café 't Swin te Zwijndrecht. Trouwens zonder Epco en zijn vrouw had ik nooit naar Roemenië kunnen verhuizen. Met het van hun geërfde geld heb ik dit huis kunnen kopen. Schelvispekel was mijn gewoontedrankje na Letterlik–vergaderingen in Nijmegen. Ik was weer spekkoper!

Ik voel me een bevoorrecht mens.

Heerlijke zondag middag voor Pasen:
Isza, Marie–José en Hommo.

Het leven is prima hier. Ik heb geen seconde spijt van mijn verhuizing. Maar ja, als Nederlander zal ik toch altijd een beetje Nederlands hier zijn. Het is fijn om Nederlands te kunnen praten. Hoewel ik wel merk dat ik vaker naar woorden moet zoeken. Ook als ik schrijf, moet ik internet nog wel eens raadplegen op zoek naar een specifiek Nederlands woord.
Ook in de naamgeving van onze kat, toen ik nog niet wist of het een mannetje of een vrouwtje was, kon ik maar op een naam uitkomen: Kees Flodder. Tot slot dus een foto van Kees, om zo met een Nederlandse twist dit blog–entree af te sluiten.